NP EN

मेरो जेल अनुभव र नयाँ पुस्ता

यो आलेखमा म जेलबारे कुरा गर्दै छु  

जेलबारे चर्चा त पछि पनि होला तर हाम्रोजस्तो अनुभवचाहिँ अब पछिल्लो पुस्ताले गर्न पाउनेछैन समयले अब समाजलाई त्यस स्थितिमा फर्कन दिँदैन समाज धेरै अघि बढिसकेको छ तसर्थभोगाइको हिसाबले हाम्रो पुस्ता नै अन्तिम हो भन्दा हुन्छ 

आजको नयाँ पुस्ताले जेल र यातनाबारे अनुभूति कसरी गर्छ कुन्निआगोले पोलेको भोगाइ र अरूको कुरा सुनेर पोलेको महसुस गर्नु असाध्यै फरक अवस्था हो


०००

हामीलाई राज्य विप्लवको आरोपमा मुद्दा चलाइएको थियो फाँसी  मृत्युदण्डको सजाय माग गरिएको थियो गोलघरमा थुनिएको थियो मृत्युदण्ड पाउने बन्दीलाई अन्य बन्दीसँगै राख्नुहुँदैन भनेर गोलघरमा राखिएको थियो

गोलघरमा पूर्वपट्टि देब्रे र दाहिनेतिर ढोका छदुईवटा लामा घर पनि छन् बीचमा ठूलो स्पेस  त्यो खुला ठाउँमा एउटा चारकुने घर  त्यहीबीचमा फेरि एउटा चोक  चोकको छेउछेउमा ससाना फलामका ढोका हालिएका ससाना कोठा छन् त्यहाँ असाधारण अपराधीमानसिक सन्तुलन गुमाएका वा मृत्युदण्ड सुनाइएका राजनीतिक बन्दीलाई राखिन्छ। मलाई पनि त्यहीँ राखिएको थियो गोलघरमा राख्नुको अर्थ मृत्युको फैसला सुन्नु मात्रै हुन्थ्यो तपाईंहरूलाई अहिले यो कुरा थाहा पाउँदा कस्तो लाग्छ कुन्निहामी गोलघरमा मृत्यु पर्खेर बसेका थियौं आफूलाई मारिने दिन कुर्दै बसेका थियौं


यस्तो अवस्थामा बस्नुपर्दा मानिसमा धेरै किसिमले प्रभाव पार्दो रहेछ पहिले  जैविक हिसाबले प्रभाव पर्ने भैगयो मर्ने भइयो भन्ने लाग्दो रहेछ त्यसपछि राजनीतिक प्रभाव पर्दो रहेछ जेल परेको छु मुद्दा चलेको   सत्ताविरोधी भएकैले मेरो ज्यान लिने अप्राकृतिकअमानवीय र तानाशाही प्रहार भएको छ भन्ने एक किसिमको आक्रोश पनि हुँदो रहेछ एउटा जैविक परिवेशभन्दा माथि उठेर समाज परिवर्तनको नायकअभियन्तामार्गदर्शकको रूपमा अडिग रहनुपर्छ भन्ने भाव आउँदो रहेछ त्यसपछि जीवन के होमृत्यु के होमलाई फाँसी दिने फैसला गरेको मान्छे मभन्दा पहिला मर्छ कि पछि मर्छजस्ता गम्भीर प्रश्नहरू दार्शनिक कोणबाट आउँदा रहेछन् जब जैविक भावबाट दार्शनिकतामा पुगिन्छत्यसपछि मृत्यु भन्ने कुरा त्यति ठूलो विषय बन्दो रहेनछ मृत्यु सम्झँदा पनि शरीरमा काँडा नउम्रने रहेछ बरुजतिजति दिन बित्दै जान्छआज तानाशाहीको एउटा दिन छोट्टियो भन्ने अनुभूति हुँदो रहेछ


जेलमा रहँदा म बिहानै उठेर नित्यकर्म सकेपछि अलिकति व्यायाम गर्थें पढ्ने कुरा केही  भने पढ्थेँ जेलमा बिहान सबेरै खाना खाने चलन थियो८/९ बजेतिरै खाना खाइसकिन्थ्यो त्यसपछि प्रायः कोठामै बस्थेँ पढ्न पाउने समय पढ्योलेख्न पाउँदा केही लेख्यो र चिन्तन गर्‍यो एवम्रीतले दिन गुज्रन्थ्यो त्यहाँका मानिसहरू अक्सर रूखो बोल्थे उनीहरूको रूखो बोलीसँग मेरो टक्कर परिरहन्थ्यो उनीहरू सम्मानहीन ढंगलेहेपेरअभद्र ढंगमा बोल्ने गर्थे बोलीमा उनीहरूभित्र रहेको कुण्ठा र त्यसले उत्पन्न गरेको चिड्चिडाहट देखिन्थ्यो


साधारणतया घाम नअस्ताउँदै बेलुकीको खाना खाइसक्नुपर्थ्यो साँझ चार–पाँच बजेतिरै खाना आइपुग्थ्यो वर्षायाममा सारै ढिलो खाँदा  बजेसम्म खाना खाइसकिन्थ्यो खाजा वा चियानास्ता गर्न पाइँदैनथ्यो त्यसका लागि पैसा नै पुग्दैनथ्यो जम्माजम्मी डेढ माना चामल  ६०/७५ पैसा दिइन्थ्यो त्यसबाटै दैनिकी चलाउनुपर्थ्यो दाउरातेलदालनुनमञ्जनसाबुनजुत्ता चप्पलतरकारी सबै त्यति पैसाले पुर्‍याउनुपर्थ्यो जेलमा खाना आफैं बनाउनुपर्थ्यो तर राजनीतिक बन्दीहरूको भने ‘मेस’ थियो हामी पैसा उठाएर एकै ठाउँमा राख्थ्यौं अनि त्यही पैसाले किन्थ्यौं त्यसले हामीलाई दैनिकी चलाउन सजिलो पार्थ्यो


प्रायः बन्दीहरू कठिनाइभित्र पनि रमाइलो गर्थे दालको कथा अहिले सम्झँदा पनि मलाई रमाइलो लाग्छ त्यो दिन खाना खाने बेला भएको थियो कुनै एक जनाले खाना बनाउने व्यक्तिलाई भन्यो— यो बेसार–पानीजस्तो के बनाउनुभएको हो?


खाना बनाउने व्यक्तिले भन्यो— दाल हो


उसले फेरि सोध्योदाल भएको भए त गेडागुडी फेला पर्नुपर्ने नि त !


खाना बनाउने व्यक्तिले भन्यो— यो काँचो दाल होइनपकाएको दाल हो पकाएपछि दाल पग्लिन्छ


३५ जनाको हाम्रो मेसमा जम्मा आधा चौथाइ दाल पाक्थ्यो त्यति थोरै दाल त्यत्रो जनाले खाँदा त्यसको गेडा कसरी भेट्नुत्यही पग्लिएको दालको झोलसँग पनि हामी खाना खुसी भएर खान्थ्यौं त्यस्तो परिस्थितिमा खानाको महत्त्व बुझिन् अहिले भोकाएपछि खाना खाने चलन छैन भोक लाग्नै नपाईअथवा अलिकति पेट खाली भएको महसुस हुनासाथ खाइहाल्छौं भोक हामीले चिनेकै